Ex-CDA’er Mona Keijzer is de premierskandidaat van BBB

Ex-CDA’er en oud-staatssecretaris Mona Keijzer (54) wordt minister-president als de BoerBurgerBeweging op 22 november de Tweede Kamerverkiezingen wint en een kabinet weet te vormen. De partij laat deze vrijdag aan de leden weten dat zij de premierskandidaat is van BBB en plek twee krijgt op de kandidatenlijst. Partijleider Caroline van der Plas blijft lijsttrekker.

Op nummer drie staat Gijs Tuinman, luitenant-kolonel bij de landmacht die in 2014 werd onderscheiden met de Militaire Willemsorde.

Op de BBB-lijst staan ook PVV’er Lilian Helder (plek 4) en JA21-Tweede Kamerlid Nicki Pouw-Verweij (plek 9). Derk Jan Eppink, nu ook nog Tweede Kamerlid voor JA21, stapt ook over naar BBB (plek 19). Ze sluiten zich meteen aan bij de fractie bij BBB, waardoor die in de Tweede Kamer in één klap vier zetels telt. Van de driekoppige fractie waarmee JA21 ruim twee jaar geleden begon, blijft fractievoorzitter Joost Eerdmans dus in zijn eentje over.

Grote winnaar

In peilingen staat BBB, de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen in maart, op dit moment ver achter op de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract van oud-CDA’er Pieter Omtzigt, en ook op GroenLinks-PvdA en de VVD.

Lees het profiel Kan ik het coronabeleid uitleggen op de Volendamse dijk, vroeg Mona Keijzer zich af

BBB gaat er toch vanuit dat de partij alsnog de grootste zou kunnen worden, zoals bij de provinciale verkiezingen in maart. „Daar houden we in elk geval rekening mee”, zegt Caroline van der Plas tegen NRC. „Het hoeft ook niet altijd de grootste partij te zijn die de premier levert. Onze verwachting is dat we wel eindigen bij de eerste vier van de grootste partijen. De campagne moet nog helemaal gaan beginnen.”

Als BBB opnieuw de winnaar wordt, en als het de partij daarna lukt een coalitie te vormen, zou het betekenen dat demissionair premier Mark Rutte (VVD) de sleutels van het Torentje doorgeeft aan Mona Keijzer, de enige bewindspersoon in zijn lange politieke loopbaan die hij heeft ontslagen.

Dat was op zaterdag 25 september 2021. In een interview in De Telegraaf had Keijzer twijfels geuit over het coronatoegangsbewijs, dat op die dag verplicht werd in de horeca, in musea en bij evenementen en voorstellingen.

Van der Plas liet eerder weten zelf geen premier te willen worden – of hoogstens met iemand ernaast. Ze heeft Keijzer gevraagd als premierskandidaat omdat zij ervaren is. „Ze kent het klappen van de zweep.” En ook „omdat ze kritisch durft te zijn op het eigen kabinet en achter haar eigen mensen blijft staan als het moet, de ondernemers”. „Dat betekent natuurlijk niet dat ze straks het kabinet moet laten vallen als wij daarin zitten. Maar het laat zien dat ze staat voor de mensen in Nederland. Mensen vinden haar eerlijk en oprecht en dat vinden wij bij BBB heel belangrijk.”

Wachtgelders

De overstappers Lilian Helder, Nicki Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink hadden deze zomer alledrie laten weten dat ze niet meer voor hun eigen partij verkiesbaar wilden zijn. Dat leek erop te duiden dat ze de Tweede Kamer zouden verlaten, maar dat is dus niet het geval. Dat ze hun zetel niet opgeven, komt volgens Van der Plas omdat BBB niet bereid is om „wachtgelders te faciliteren”. De mensen op de lijst van JA21 en PVV die hun plaats zouden hebben ingenomen als ze wél waren opgestapt, zouden dan tot 22 november in de Tweede Kamer zitten en daarna recht hebben op wachtgeld. „En als BBB zijn we met vier zetels ineens een slagvaardiger en krachtiger blok. Dat is heel belangrijk, ook in de aanloop naar de verkiezingen.”

Dat Derk Jan Eppink met de overstap naar BBB aan zijn vijfde partij begint (hij hoorde eerder bij de Vlaamse Lijst Dedecker, VVD, FVD en recent dus JA21) ziet Van der Plas niet als een probleem. „Mensen hebben ook weleens tien banen in hun leven, toch?”

Maandenlang nagedacht

Van der Plas had Keijzer al in april op het oog als mogelijke premierskandidaat en heeft haar toen ook al gevraagd. Keijzer heeft er daarna maandenlang over nagedacht. Ze was al die tijd ook lid van de commissie die het Europese verkiezingsprogramma schrijft voor het CDA, de verkiezingen voor het EU-parlement zijn volgend voorjaar.

De CDA-top had Keijzer in september 2021 niet in bescherming genomen tegen de woede van Rutte en haar ontslag ook niet tegengehouden. Maar het CDA had haar nooit helemaal laten vallen, en zij het CDA ook niet. Keijzer bleef langskomen op partijcongressen en stond dan tussen de ministers en staatssecretarissen van het CDA, alsof ze er nog bij hoorde. Ze mengde zich in gesprekken, maakte grapjes, klapte net als de anderen voor de speech van de partijleider. Ze deed ook mee aan onlinesessies van het CDA, en vorig jaar schreef ze mee aan een essaybundel van het wetenschappelijk bureau van het CDA, over de coronacrisis. De titel van de bundel was Leren van corona, haar bijdrage ging over de voorwaarden voor het inperken van grondrechten. Die voorwaarden, vond Keijzer, moesten van tevoren beter worden getoetst en onderbouwd.

Volendam

Het CDA heeft veel aan Keijzer te danken gehad als stemmentrekker. Kiezers vonden haar ‘zo gewoon’, met haar verhalen over haar gezin, over Volendam, de kermis. Bij de verkiezingen van 2017 stond ze op plek twee en haalde ze ruim 165.000 voorkeurstemmen. Maar lijsttrekker Sybrand Buma nam haar niet mee naar de onderhandelingen over de formatie van Rutte III, hij koos voor Pieter Heerma als mede-onderhandelaar. Het CDA leek haar in die tijd nauwelijks serieus te nemen, al werd ze in Rutte III wél staatssecretaris van Economische Zaken. In De Telegraaf vertelde ze onlangs dat ze zich na het vertrek van Buma in 2019 had gemeld bij het partijbestuur: zij wilde hem graag opvolgen. „Om de partij weer het broodnodige profiel te geven. Maar de zaak was al beklonken.”

Pieter Heerma werd fractievoorzitter. Bij de lijsttrekkersverkiezing van 2020 meldde Keijzer zich weer: ze wilde de eerste vrouwelijke partijleider worden. Tegen een verslaggever van de regionale tv-zender NH zei ze dat zij zou winnen: „Door gewoon mezelf te zijn. Mona, dochter van Jan en Hilletje uit Volendam. Praktisch mens, nuchter mens. En altijd bereid om het gesprek aan te gaan en mensen ook daadwerkelijk te helpen.”

Lees het interview Ook Mona Keijzer wil lijsttrekker van het CDA worden

Ze verloor in de eerste ronde van Pieter Omtzigt en Hugo de Jonge, met een enorm verschil, en steunde daarna de kandidatuur van Omtzigt. De lijsttrekkersverkiezing eindigde voor het CDA in chaos, Omtzigt verloor met een verschil van 258 stemmen van Hugo de Jonge. Maar Wopke Hoekstra werd lijsttrekker. In de Tweede Kamerverkiezingen die het jaar daarop volgden, verloor het CDA fors. Keijzer, nummer zeven op de lijst, kreeg iets meer dan 18.000 stemmen.

Tijdje onzichtbaar

Na haar ontslag als staatssecretaris bleef Keijzer een tijdje onzichtbaar. In 2022 werd ze politiek duider in de SBS-talkshow HLF8. Eind vorig jaar ging even rond dat ze presentator zou worden van dat programma, in het AD stond dat ze zelfs al een screentest had gedaan. Ze werd het niet.

Twee dagen na de provinciale verkiezingen van dit jaar, met BBB als winnaar in álle provincies, zei Mona Keijzer in HLF8 dat „de nuchterheid” van Van der Plas het grote geheim was van BBB. „Zij zegt waar het op staat.” In De Telegraaf zei ze half juli dat ze de toestand van haar eigen CDA „verdrietig” vond. „In ieder geval kan ík het niet meer opbrengen om daar weer mijn ziel en zaligheid, kennis, ervaring en mijn tomeloze energie aan te besteden.” Ze wilde niet nóg eens proberen om lijsttrekker te worden.

Het viel op bij BBB: Mona Keijzer, die toen allang gevraagd was als kandidaat-premier, nam openlijk afstand van het CDA. Ruim een week later liet ze aan BBB weten dat ze wilde overstappen, over een mogelijk premierschap twijfelde ze toen nog.

Haar lidmaatschap van het CDA zegde ze op. Volgens RTL Nieuws, begin augustus, omdat haar kritiek op een mogelijk partijleiderschap van Hubert Bruls niet serieus was genomen. Voor Keijzer was het de laatste druppel, zeggen ingewijden. Al was ze zo goed als zeker anders ook wel overgestapt.